Bursa Uludağ Üniversitesi'nden (BUÜ) insanlığın hayatta kalma stratejilerine ilham verecek öncü araştırma. Tardgratların (Su ayılar) sırları biyoteknoloji, tarım, uzayda hayat ve savunma sanayi için umut olacak.
Bilim insanları, insanlığı bekleyen en büyük tehditlerden olan iklim krizi ve kuraklığa karşı çözümü mikroskobik canlı tardigratlarda arıyor. Tardigratlar, -272°C’den +151°C’ye, radyasyondan uzayın vakumuna kadar her koşulda hayatta kalan tek canlı.
Araştırma ile doğanın en dayanıklı mikroskobik canlıları olarak bilinen tardigratların (su ayıları) aşırı koşullarda hayatta kalma mekanizmaları çözülerek insanlığın geleceğine yönelik kritik bir bilimsel adım atılıyor.
Tardigrat proteinleriyle kuraklığa dayanıklı bitkiler ve radyasyon koruyucu biyomalzemeler geliştirilecek. Tardigratların mekanizmaları uzun süreli uzay görevlerinin kapısı aralanacak, kuraklık ve gıda kıtlığına karşı önemli adımlar atılabilecek, uzay giysileri, tekstiller ve sensörler için tardigrat esinli ultra dayanıklı biyopolimerler üretilecek.
Tarımsal üretimde dayanıklı bitki çağı
Proje kapsamında tardigratların stres sırasında sentezlediği koruyucu proteinlerin bitki hücrelerine aktarılması hedefleniyor. Bu sayede kuraklık, sıcaklık dalgaları ve radyasyon gibi tehditlere dayanıklı bitki türler, iklim değişikliğine karşı güçlü tarım modelleri ve uzun süre bozulmadan saklanabilen biyolojik materyaller geliştirilebilecek.
Savunma ve uzay için yeni nesil biyomalzemeler
Projeden elde edilen veriler; savunma sanayisinde radyasyon ve ısıya dayanıklı biyokoruyucu materyaller, uzay biyolojisinde hücre ve dokuları koruyacak gelişmiş biyolojik sistemler, biyoteknolojide yeni nesil endüstriyel uygulamalar için temel oluşturacak. Savunma sanayi için stratejik bir önemi olan biyomalzemelerin geliştirilmesi sağlanacak.
“İnsanlığın soyunun devamını sağlayacak tek canlı türü tardigratlar”
Projenin yürütücüsü BUÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölüm Başkanı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aydın Türkeç;
“Tardgratlar gelecekte insanlığın soyunun devamını sağlayabilecek tek canlı türü olarak görülüyor. Tardgartların bu özellikleri daha önce proteinleri vasıtasıyla insana ve bitki hücrelerine aktarılmış. Ancak bir malzemede bu beceriler kullanılmamış. Biz buradan elde edilen proteinleri doğrudan biyopolimer elde etmek için kullanmak istiyoruz. O da Türkiye'de değil, herhalde dünyada da bir ilk olacak. Şu ana kadar üzerinde çalıştığımız protein bu özelliği verecek gibi gözüküyor. Dolayısıyla en kısa zamanda bunu bir radyasyona karşı dayanıklı tekstil ürünü potansiyeline ulaştırmak istiyoruz. Asıl hedefimiz de savunma sanayine yönelik olarak biyomalzeme geliştirmek. Şu an bu imkân bu mikroskobik canlının içerisinde var. Projemiz Bursa Uludağ Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi iş birliği içinde yürütülüyor.” dedi.
Genç bilim insanları geleceğin sorunlarına çözüm üretiyor
BUÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü lisansüstü öğrencileri, stres altındaki tardigratların hangi genleri aktif hâle getirdiğini analiz ederek projeye katkı sunuyor.
Yüksek lisans öğrencisi Zeynep Ebrar Yavuz, tardigratların yaşam stratejilerinin geleceğin küresel sorunlarına ışık tuttuğunu belirterek şunları söyledi: “Bu canlıların aşırı koşullarda nasıl hayatta kaldığını anlamak hem tarım hem uzay araştırmaları için büyük bir fırsat.”
Doktora öğrencisi Hatice Nur Kaynak ise, “Tardigratlar, yaşamın devamlılığı için bize güçlü bir model sunuyor.” dedi.
Türkiye stratejik bir bilimsel kapasite kazanıyor
BUÜ’nün yürüttüğü bu kapsamlı çalışma, Türkiye’de tardigratların genomik olarak analiz edildiği ilk proje olma özelliğini taşıyor. Proje, ülkenin tarımdan savunmaya, uzay çalışmalarından biyomalzeme teknolojilerine kadar geniş bir yelpazede stratejik bir bilimsel kapasite kazanmasına katkı sağlayacak. (İLKHA)
